ALIKA iku awal taun 1948. Kota Kecamatan Punggelan, sawijining Kecamatan dhaerah pegunungan salore kali Kacangan, kapernah lore Wanadadi, Kabupaten Banjarnegara, kang maune sepi dadi rame dadakan amarga kanggo liwat rombongan pengungsi para sedulur kaum Republikein, yaiku kang setia Ian tresna marang Pemerintah Ian Negara RI bebarengan karo tekane pasukan-pasulkan TNI. Wong-wong mau padha hijrah amarga kudu ngosongake dhaerah-dhaerah "Kanthong" akibat saka Prajanjen "Renville".
Para pengungsi Ian para pasukan TNI ana kang mung liwat wae, mampir sedhela Kanggo ngaso, nuli nerusake laku, terus mengetan, embuh nyang endi tujuane. Nanging uga akeh kang terus manggon neng Punggelan, Ian banjur ditampung dening para warga neng pomahan Ian sekolahan-sekolahan. Kang ora entuk panggonan banjur padha ngedegake, kemah neng latar utawa pekarangan-pekarangan kang kosong.
Kahanan kota Punggelan nalika semono dadi rame, regeng, nanging tintrim. Rakyat padha ketar-ketir atine marga wedi yen ana serangan dadakan saka pihak Landa. Luwih-luwih saben dina Ian saben bengi tansah keprungu swara tembakan-tembakan Ian jumlegure kanon Landa kang ditembakake menyang dhaerah garis demarkasi kang ana sakulone desa Danakerta. yaiku desa kang wewatesan karo Kabupaten Purbalingga. Mula, kanggo ngawekani serangane Landa, kabeh daIan-dalan ing wilayah kecamatan Punggelan. dirusak, clijuglangi, digawe longsor, ditugel. Pokoke dijur ben ora bisa diambah kendharaan Landa. Malah kabeh wit-witan kang gedhe-gedhe ing sauruting dalan ditegori kabeh Ian clipalangake kanggo barikade. Apa maneh kendaraan, kanggo mlaku uwong wae rekasa.
Lagi ketar-ketir mikirake politik Negara kang sangsaya panas, Ian lagi melu ngrasakake prihatin amarga mesakake sedulur-sedulur kang padha ngungsi ... sawijining esuk, kira-kira jam 06.00 warga Punggelan geger, amarga ing saben omah, sandhuwure lawang ngarep, ana cape driji kang rupane abang kaya getih kae. Kabar anane cap driji abang kaya getih enggal sumebar seantero wilayah kecamatan. Lan pranyata ing desa-desa sakitere, kayata Desa Karangsari, Kecepit, Danakerta Ian sapanunggalane uga ana kedadeyan mengkono. Malah miturut lapurane Pak Lurah Sidarata, Badakarya, Tri Buwana, Ian Purwasana, nganti piring-piring kang ditumpuk ana ing simpenan bareng arep dienggo jebul ya ana cape driji kang rupane abang kaya getih. Mula saka iku, ing saben dhukuh (=kampung) banjur dianakake rondha ngiras karo melek-melekan.
Nalika semana wengi kang kaping telu aku sakanca yaiku Muradi, Pardi, Sambari Ian Supar, entuk giliran rondha Ian pose ana daleme Pak Dul Kosim, kesepuhan Desa Ribug. Kira-kira jam 00.10 aku sakanca wiwit budhal saka pos, mlaku mengulon, tekan protelon ngarep warunge Bu Raman menggok ngidul, ngliwati daleme Pak Parji, terus ngidul, ngliwati daleme pak Sastro. Sinambi ngobrol ngalor ngidul, karo ngakep rokok klobot klembak menyan nggone tamba atis, Ian ora lali krodhongan sarung brukut. Maklum neng Punggelan hawane atis banget, luwih-luwih mangsa ketiga ing wayah bengi ...
Dumadakan saka kidul ketok ana regemeng-regemeng nuju anggonku padha mlaku, kanthi swara glakkk ... glekkk ... glakkk ... glekkk, kaya swarane rodha cikar, ning dudu ban pompan. Nalika semana pancen durung ana cikar kang rodhane saka ban mobiI kaya jaman saiki. Githokku dadi mrinding bareng kelingan yen wengi iku malem Jemuah Kliwon.
Ah, menawa bae iku cikar kang nggawa bahan pangan kanggo nyadhongi para pengungi Ian pasukan-pasukan TNI kang hijrah, batinku. Ning yen cikar tenan apa ya bisa liwat? Wong dalane kabeh wis rusak. ancur Ian kebak rintangan/barikade? Pikirku maneh.
Aku sakanca nuli padha ndhelik amping-ampingan tetanduran kang ana sapinggiring dalan karo ngawasake regemeng-regemeng mau. Bareng wis cedhak, pranyata pancen cikar tenan kang ditarik wongt Siji narik neng ngarep Ian sing syne nyurung ana mburi.
Bareng wis cedhak Muradi tak-abani, "Mur, takonana, kae arep menyang endi!" prentahku marang Muradi kang kawentar kendel Ian dhugdheng.
Muradi terus mIumpat marani cikar, "Setop. . . setop ... ajeng teng pundi, Kang?" pitakone Muradi.
"Ajeng ngilen mriku," wangsulane kang narik cikar, karo terus mlaku tanpa nolah-noleh.
"Mbekta napa, sih?" sambunge Muradi.
"Nggawa tembelek karo klaras, sing melek waras," wangsulane wong sing nyurung cikar nganggo wangsalan. Ning swarane sengol. Bubar kuwi cikare katon ngawang, mumbul, banjur regadag.... nggeblas ngalor.
Sakala Muradi Ian aku sakanca nglumpruk, ndheprok kaya dilolosi balunge. Arep mlayu ya ora bisa, arep bengok-bengok kaya blangkemen, Lan kira-kira 10 meter saka anggonku padha ndheprok, cikar sak uwonge wis ora ketok maneh, ilang saka pandulu.
Esuke kedadeyan mau takcritakake marang Pak Dul Kosim kang kebeneran lagi padha ngumpul neng balai desa Punggelan.
"Mau Pak Lurah Bondholharjo uga crita, yen mau bengi wong kang padha rondha kampung weruh ana wong loro kang mikul ember, gotongan mlaku mangetan. Anehe, saben omah diampiri dening wong loro mau karo nglothek-nglothekake barang kang ana ember. Sing padha rondha dadi sujana, Ian banjur nututi lakune wong kang mikul ember, karo nitipriksa apa sejatine sing dioles-olesake nyang omahe warga mau", pak Dul Kosim nerusake critane Pak Lurah Bondhol. "pranyata sing dioles-olesake neng ndhuwure lawang omah mau barang cuwer kaya getih. Wong kang padha rondha nuli padha nututi lakune wong kang mikul ember. Nanging bareng wis cedhak, ditamatake, jebul wong kang mikul ember kok ora ana sirahe ... Ian banjur lappp ilang saka pandulu. Wong-wong kang rondha terus wae balik kanan Ian padha mlaku nggendring bali menyang pos perondhan", mengkono ngendikane Pak Dul Kosim nirokake critane Pak Lurah Bondhol.
Para kasepuhan ing Desa Ribug Ian uga desa-desa liyane banjur padha sepakat nganakake tirakatan Ian wungon, kanggo nyenyuwun marang Gusti Kang Maha Kuwasa, supaya tinebihna ing pancabaya Ian kalisa ing sambekala, awit percaya yen kedadeyan mau mujudake sasmita ghaib.
Tenan,ora antara wulan ana kedadeyan nggegirisi yaiku Peristiwa PKI Madiun, Ian ora let suwe maneh ana Agresi ke II Landa.
Ya senajan dhaerah Kecamatan Punggelan tetep aman Ian tentrem amarga ora nganti kejamah dening peristiwa-peristiwa mau, nanging paribasan "dijiwit katut". lbarate awak siji, ngendiya wae sing dijiwiti, saranduning awak ya melu krasa sakit.
Apa ya mengkono iku werdine unen-unen, "Sing melek waras", kaya sing diucapake wong kang nggered cikar? Wose kita kudu tansah waspacla. Lan apa ya bener cap tangan abang getih mujudake sasmita yen bakal ana "peristiwa berdarah"?
Wallahu a'lam bissawab.
0 comments:
Post a Comment